Kryemësues në Konispol

             Siç theksova më lart, iu binda ligjit dhe shkova në Konispol për të kryer detyrën e kryemësuesit të shkollës. Aty më pritën mirë. Nënprefekti Ahmet Demi ishte një burrë zotni dhe i fisëm. Bashkë me autoritetet e vendit më krijuan kushtet e nevojshme për punë e jetesë. Banorët qenë shumë mikpritës. Edhe pse në Konispol bënte ftohët dhe era e Likojanit të thante fytyrën, unë e ndjeva veten ngrohtë në kolektivin e mësuesve dhe të nxënësve dhe në familjet konispolate. Pra, po e filloja punën për së mbari, pavarësisht se aty nuk shkova as me dëshirë dhe as për arsye të gradimit kryemësues. Por edukata që kishim marrë në atë kohë, veçanërisht në Normale, si dhe bindja ndaj ligjit, më bënë që të përkushtohem që në fillim për të realizuar detyrën e caktuar.

Shkolla shqipe në Konispol qe çelur herët, aty nga viti 1910, pas asaj në Delvinë më 1909. Atë kohë kishte 20 nxënës dhe një fuqi mësimore. Shkolla erdhi duke u rritur nga viti në vit dhe kur shkova unë në vitin shkollor 1939-1940 shkolla mashkullore kishte rreth 100 nxënës me tre fuqi mësimore, ndërsa ajo femërore rreth 70 nxënëse e me një fuqi mësimore. I veçantë qe fakti se shkolla mashkullore me atë femërore qenë të ndara, veç e veç, si në godina dhe në kuadrin arsimor. Të dy shkollat kishin nga katër klasë mësimore, pra për kohën ishin të paplota, sepse fillorja duhet të ishte me pesë klasa.

Kolektivi mësimor në shkollën mashkullore përbëhej nga unë si kryemësues, Sami Murati, Elmaz Hodua dhe Divid Kallulli, ndërsa  në shkollën femërore nga Ruhije Demi . Ishte një trupë mësimore e mirë, e përkushtuar për të kryer detyrën dhe me marrëdhënie miqësore me njëri-tjetrin.

Lokalet e të dy shkollave qenë të ndara, jo shumë të përshtatshme për mësim, me orendi të vjetra e me pak bazë materiale e mjete mësimore. Fondet për pajisjen e meremetimin e shkollës ishin të pamjaftueshme. Për shumë pajisje e meremetime ndihmonin edhe prindërit, të cilët tregonin interes për mbarëvajtjen e fëmijëve në mësime.

Këto mungesa të bazës materiale  dhe kushtet e vështira të disa familjeve për të mirërritur fëmijët e për t’i pajisur me të gjitha mjetet e mësimit, që nga librat e deri te fletoret e lapsat, bënin që përparimi i nxënësve të ishte në nivelin mesatar. Por më  shumë dobësi kishin nxënëset në shkollën femërore, sepse ishin me klasë kolektive dhe një numër shumë i madh, që nuk përballohej lehtë nga një mësuese e vetme, siç ishte Ruhijea, edhe pse punonte shumë e me ndërgjegje të lartë për mësimin dhe edukimin e vajzave.

Një nga detyrat parësore që u përpoqa shumë për ta zgjidhur  gjatë punës sime njëvjeçare në Konispol, ka qenë bashkimi i të dy shkollave, asaj mashkullore dhe asaj femërore në një shkollë të vetme, siç ishin në shumicën e vendeve. Ndarja e shkollave sillte pasoja negative në përparimin dhe në edukimin e nxënësve. Përkundrazi, bashkimi do të ndikonte në krijimin e një mendësie të re për konispolatët, te disa prej të cilëve ishte rrënjosur thellë fanatizmi dhe e quanin për turp që djemtë e vajzat të mësonin në të njëjtën shkollë bashkërisht. Bashkimi i shkollave, për shumë arsye, do të ishte kyçi i suksesit për mbarëvajtjen e gjithë punës mësimore-edukative.

Shkolla femërore në Konispol qe hapur gati dhjetë vjet më parë me rreth 60 nxënëse e me një mësuese shkodrane që quhej Paulina. Por jeta e saj vazhdoi me shkëputje të njëpasnjëshme, herë mbyllej e herë hapej. Në vitet e fundit, kur  në këtë shkollë punoi Nakije Sejkoja, pati një farë qëndrueshmërie, që vazhdoi dhe më pas deri në vitin 1940, për të cilin po flasim. 

Por, megjithatë, as shkolla mashkullore e as ajo femërore, veç e veç, nuk mund të forcoheshin e të arrinin qëllimet mësimore dhe edukative të përcaktuara në programet dhe rregulloret  e Ministrisë së Arsimit. Mbi të gjitha, ishte e pafalshme që të dy shkollat në Konispol ishin të paplota, pra me katër klasë. Nxënësit nuk mund të merrnin dëftesën e mbarimit të këtij cikli për të vazhduar shkollat më lart. Bashkimi i tyre e krijonte këtë mundësi dhe numri i nxënësve ishte i mjaftueshëm që të funksiononin të pesë klasat e fillores. Kjo kishte rëndësi parësore.

Administrata e vendit dhe një pjesë e mirë e banorëve e përkrahën dhe e miratuan propozimin tim dhe të kolektivit mësimor për bashkimin e shkollës mashkullore me atë femërore. Dua të përmend këtu veçanërisht nënprefektin Ahmet Demi, që na mbështeti në këtë nismë. Por elementë të veçantë nga paria dhe  disa prindër nuk pranonin në asnjë mënyrë që vajzat e tyre të mësonin bashkë me djemtë në të njëjtën klasë. Paragjykimet fetare dhe traditat e zakonet e vjetra kishin ende rrënjë të thella. E, megjithatë, shumica e donin bashkimin e shkollave e disa i regjistruan vajzat e tyre në shkollën mashkullore.

Lufta për bashkimin e shkollave në Konispol ka qenë e madhe. I kaloi kufijtë e nënprefekturës e arriti në Kryeinspektoratin e Arsimit në Gjirokastër, madje deri në Ministrinë e Arsimit. Për këtë ka një shkëmbim të dendur letrash e telegramesh të shifruara, disa prej të cilave do t’i citojmë, sepse e japin qartë përpjekjen tonë për të krijuar më në fund edhe në Konispol, si në shumicën dërmuese të vendeve të Shqipërisë, një shkollë të përbashkët me djem e vajza.

Letërkëmbimi e telegramet e shifruara u dendësuan sidomos në fillimet e janarit të vitit 1940. Mbi bazën e kërkesës verbale që i kisha bërë disa herë zotit Thoma Papapano, në Inspektorinë e Gjirokastrës, na urdhërohej telegrafisht më 5 janar 1940: “Studioni me kujdes cilësitë e mira dhe çështjen e bashkimit të shkollave në atë qendër dhe na njoftoni cilësitë e mira në raport të hollësishëm si dhe vështirësitë që takon ky bashkim…”.  Telegrami dërgohej nga vetë inspektori, Thoma Papapano.

Në mënyrë të menjëhershme, në telegramin e shifruar të përgjigjes sonë, që mban datën 6 janar, drejtuar Inspektorisë së Arsimit në Gjirokastër, nga e cila vareshim, thuhet shprehimisht:

“Bashkimi i shkollave në mikste plotëson arsimin fillor në këtë qendër, mbasi numri i nxënësve  bëhet i plotë për pesë fuqi mësimore. Të ndarë kanë qenë  të dyja të meta, sidomos femërorja, që ka pasë vetëm një fuqi mësimore për të katër klasat. Sivjet mashkullorja ka pasur vetëm katër nxënës në klasë të pestë, mbasi dy u shpërngulën. Kështu që edhe kjo ngelet me katër klasë.

Të dy lokalet kanë qenë ngjitur dhe ai i femërores nuk ka pasur oborr fare dhe kështu vajzat dilnin në rrugën publike e nuk kanë pasur as kontrollin e nevojshëm, mbasi kanë pasur vetëm një fuqi mësimore. Me bashkimin fëmijët janë në një oborr, në një shkollë, kështu që mbikëqyrja, edukimi dhe mbarëvajtja në mësime dhe e gjithë shkollës në çdo pikëpamje jep përfundime shumë më të mira.

Këtë bashkim e pengojnë disa konservatorë, që e konsiderojnë si lëndim moral bashkimin e të dy sekseve dhe kanë shkaktuar ndalimin e një pjese të vajzave nga shkolla.

Asnjë farë vështirësie teknike nuk ndeshet në këtë bashkim. Raporti i hollësishëm vjen me postë”.

                                                                            Kryemësuesi

                                                                            Lame Xhama

          Dhe fill pas njoftimit të shkurtër telegrafik, i dërgova Inspektoratit në Gjirokastër një raport të hollësishëm sqarues, më datën 7 janar 1940.

          Për bashkimin e shkollës femërore me atë mashkullore  shkresat e telegramet vijuan njëri-tjetrin. Kjo për arsye të reaksionit të fuqishëm që ndodhi me regjistrimin e shumë vajzave në shkollën mashkullore. Me rendësi është të theksojmë se edhe instancat më të larta  hezitonin për bashkimin e shkollave në këtë qendër, nga shkaku i presionit të disave nga paria e vendit, që kishin arritur të organizonin në Konispol deri dhe protesta në formë greve, duke bojkotuar shkollën nga të gjitha vajzat.

Kështu, në telegramin e Kryeinspektorisë së Gjirokastrës dërguar Kryemësuesisë në Konispol, thuhej shprehimisht: “Bazë urdhrit të Ministrisë Arsimit  Nr. 7260/5, datë 10.1.1940 dhe të Ministrisë Brendshme Nr. 15/5 datë 11.1.1940 porositni organet arsimore që pa u marrë vesh më parë me Prefekturën, të mos vënë në veprim asnjë reformë shkollore, të cilat decidohen vetëm nga Qeveria. Bazë urdhrit të Ministrisë Arsimit duhet të pezullohet çdo veprim në atë qendër. Telegrafoni zbatimin e këtij urdhri”.

Njoftova menjëherë Kryeisnpektorinë se urdhri u zbatua dhe fillova këmbimin e shkresave edhe me nënprefekturën e prefekturën, që edhe ata të ishin dakord me bashkimin dhe gjithçka të bëhej jo vetëm me bindjen e konispolatëve, por edhe mbi baza ligjore.

Por sado që u përpoqëm atë vit shkollor, nuk u arrit që shkolla mashkullore e femërore të bashkoheshin në një të vetme. Megjithatë, frytet e kësaj pune të trupës mësimore, të përkrahur nga administrata vendore dhe ndikimi i prindërve  e i intelektualëve përparimtarë dha rezultatin e pritshëm një vit më vonë, në vitin 1941, kur shkolla e Konispolit u bë përfundimisht mikste, duke i bashkuar djemtë e vajzat në të njëjtën klasë e në të njëjtën shkollë. Kalvari i përpjekjeve disavjeçare mori fund.

Por unë nuk arrita t’i gëzoj frytet e këtij suksesi arsimor e moral. Siç e përmenda më lart, në fund të tetorit të vitit 1940 doli Dekreti qeveritar për pushimin tim nga puna.

Kështu, m’u desh të qëndroja i papunë në fshatin tim Fterrë për disa vjet me radhë, ku u përfshiva tërësisht në Lëvizjen Nacionalçlirimtare.