Kuçi më mirëpriti

Transferimi në Kuç nuk ishte i papritur. Që gjatë kohës së luftës disa herë në takimet me drejtues të Luftës Nacionalçlirimtare, veçanërisht me Jaho Gjoligun, Memo Meton, Mustafa Luçin, Hetem Lifton e të tjerë, kishim biseduar që pas çlirimit edhe unë duhet të jepja kontributin arsimor në krahinën time të Kurveleshit.

Shkresa që më erdhi për transferim nga Saranda për në Kuç, që e ruaj në origjinal, ishte kjo:

Republika Popullore e Shqipërisë                                                                       V.F.L.P          

Komiteti Ekzekutiv K.P Rrethit

 (Seksionii Arsimit)                                                                                 Sarandë, 11.9.1948

Nr 348/76 Prot                   

                                                        Shokut Lame Xhama

                                                                                                              Këtu

Në bazë të urdhrit të Ministrisë së Arsimit Nr. 817/145, datë 6.9.1948 jeni transferuar në Kuç të Kurveleshit. Prandaj nisuni sa më parë për në krye të detyrës.

                        Për Komitetin Ekzekutiv të KK.P të Rrethit

                              Sekretari                       Kryetari

                           (Sheraf Zeko)             ( Sherif Zeneli)

                                            Firmat dhe vula

Kështu, në shtator të vitit 1948, data e saktë nuk më kujtohet, mbas disa ditësh që kisha bërë pushimet verore në Fterrë, ku vija çdo vit, nisem për të marrë detyrën e drejtorit të shkollës shtatëvjeçare në Kuç.

Shkollën e mora në dorëzim pas disa ditësh me Proces-Verbalin e mëposhtëm, të shkruar me shkrim dore:

Kuç, më 29.9.1948              

                                         Proces-Verbal

I nënshkruari Rait Braho, ish-zëvendësdrejtor i shkollës Kuç-Qendër bëra dorëzimin e shkollës drejtorit të shkollës Z. Lame Xhama.

Mori në dorëzim arshivën e shkollës si dhe materialin që përmban lista që i bashkëngjitet këtij procesi.

Ky proces u hartua në tri kopje.

      Dorëzuesi                                                   Marrësi

  ( Rait Braho )                                            (Lame Xhama) 

                                        Firmat

Vajtja ime në Kuç u mirëprit nga kuadrot drejtuese të asaj kohe. Veçanërisht u gëzua Mustafai, miku im i vjetër i arsimit, i cili atë ditë ishte në qendër të fshatit dhe më priste, se e kisha lajmëruar. Bashkë me të shkuam fillimisht drejt e në shkollë. Ajo ishte ndërtuar e re. Unë e shikova ashtu shpejt e shpejt. Më pëlqeu, megjithëse akoma nuk   

kishte  përfunduar tërësisht. Por për atë kohë ishte një godinë shumë e mirë, sepse të tilla shkolla rrallë gjeje. Andej shkuam në zyrat e pushtetit lokal dhe morëm takim me drejtuesit kryesorë.

Nuk ndenjëm shumë, se edhe ata ishin në një mbledhje. Për drekë shkuam në shtëpinë e Mustafait, ku na priste e shoqja e tij, Shahua, një grua zonjë, labe trime e burrëreshë, me të cilën isha takuar edhe herë tjetër, si në Fterrë kur vinte gjatë luftës, por dhe në Kuç në shtëpinë e tyre. Ajo, veç konsideratave të saj, mbaj mend që më tha se kishin porosi edhe nga Jaho Gjoligu që unë në Kuç ta ndjeja veten më mirë se në Sarandë, si në shtëpinë time.

Për të banuar më kishin caktuar një dhomë në shtëpinë e Thomare, diku mbi çezmën e fshatit, në katin e dytë të një shtëpie dykatëshe. Atje bashkë me gruan time, Lutfijenë, dhe djalin e vogël, Agronin, që do të vazhdonte klasën e dytë unike (klasën e parë unike e kishte bërë në Sarandë), ndenjëm pak muaj, jo se nuk ishim mirë, por mua më duhej një shtëpi që të ishte më pranë shkollës. Kështu do të më krijoheshin kushte të ndiqja e të vëzhgoja normalisht jo vetëm mësimin para dreke, por edhe studimin e jetesën mbas dite e darkave të disa nxënësve nga fshatra të tjerë që banonin në shkollë, siç ishin dhe një grup djemsh fterjotë.  Kjo qe arsyeja që u vendosëm në familjen e Shehajve, nga ku shkollën nuk e kisha as tre minuta.

Mësimet filluan rregullisht sipas programit. Arsimtarët e shkollës unike ishin pothuajse të gjithë të huaj. Nga Kuçi nuk kishte asnjë mësues. Disa prej tyre vinin nga Tirana, por dhe nga qytete të tjera. Kjo e kishte një anë të mirë pozitive. Ata qenë kuadro me arsim përkatës, të përgatitur nga ana shkencore e pedagogjike dhe shkolla do të arrinte rezultate të mira. Edhe mua më lehtësohej puna, se kisha të bëja me intelektualë dhe mund të mirëkuptoheshim me njëri-tjetrin. Dhe kështu ndodhi me të vërtetë. Po rikujtoj disa nga mësuesit: Suzana Këlliçi, Shpresa Qeribashi, Injac Doçi dhe motra e tij Marie Doçi, Rahmi Myzyri, Gani Graceni, Mehmet Shkodra, etj. Ata ishin kompetentë për punën e tyre, secili në lëndën përkatëse.  Veç kësaj, duke qenë të huaj, banonin në shkollë, kështu që merreshin më shumë me nxënësit. Ndofta ndokush prej tyre e kishte ndonjë cen në biografi, por as sot e kësaj dite nuk e kam shumë të qartë pse ata quheshin si të internuar. Ndoshta nga që nuk ishin nga krahinat tona, ndoshta nga prejardhja e tyre nga fise të dëgjuara e të pasura!... Edhe ata vet herë pas here shprehnin ndonjë ndjenjë frike, por ishin aq të rregullt me punën dhe sjelljen, sa nuk mund t’i akuzoje për asgjë. Më kujtohet që një herë, njëri nga kuadrot e lokalitetit, si me shaka, më tha: “Kij kujdes me ata “burgjezët”, se mos na bëjnë ndonjë gjë”. E sigurova se ata ishin aq të rregullt, sa nuk gjeje shkak as për t’i kritikuar dhe se ishte fat për shkollën tonë që kishim kuadro aq të përgatitura.

Unë vet jepja si lëndë gjuhën shqipe në klasën e parë dhe të dytë unike. Por kryesore qe drejtimi i mirë i shkollës dhe kontrolli në orët e mësimit dhe punën edukative, të cilat i bëja me kujdes e  përgjegjësi të madhe. Me mësuesit asnjëherë nuk patëm probleme serioze, ndërsa në këshillin pedagogjik të shkollës bënim edhe debate, por mirëkuptoheshim me njëri-tjetrin.

Nxënësit e fillores ishin pothuaj të gjithë nga Kuçi, kurse ata të klasës së parë dhe të dytë unike ishin edhe nga fshatra të tjera. Të gjithë  kishin probleme, se Kuçi është fshat shumë i hapur dhe që të vije në shkollë në shumë raste duhet të bëje më se dy orë rrugë vajtje e ardhje. Nxënësve që ishin nga fshatrat e tjera dhe kuçjotëve që ishin nga periferia, shumë larg shkollës, fillimisht u dhamë një dhomë në shkollë, ku flinin të gjithë bashkë. Mbas disa kohësh u sigurua një dhomë tjetër, me kushte më të mira. Shumica ishin nga Fterra, ishin bashkëfshatarët e mi. Unë edhe si drejtor i shkollës, edhe si fterjot, por edhe pse dhomën ku rrija me familjen e kisha shumë afër shkollës, shkoja vazhdimisht mbas dite dhe në darkë. I shikoja si jetonin, i ndihmoja për mësimet, por edhe hyja në muhabete e shakara. Të them të drejtën krenohesha me ta, se të gjithë ishin fëmijë të mirë, të urtë, të edukuar dhe përgjithësisht me rezultate të mira në mësime. Ndër nxënësit fterjotë kujtoj Ahmet Avrecin, Rexho Kurupin, Tasim Mehmetin, Hulusi Hizmon, Qani Shkurtin, Kanan Brinjën, Muharrem Maton, Fate Brahen ( e cila për disa muaj ka jetuar bashkë me familjen tonë, në dhomën ku jetonim edhe neve). Të më falni në se kam harruar ndonjërin. Mua më vinte shumë keq për ta, sepse jetonin në kushte të vështira, ushqeheshin keq, nuk kishin veshmbathje të përshtatshme që t’i mbanin ngrohët, detyroheshin të paktën dy herë në javë të shkonin në Fterrë në këmbë për të marrë ushqim etj.

Më kujtohet që atje në dhomën e shkollës ku banonin dhe unë shkoja shpesh, mblidheshin kokë më kokë, sajuan për ngrohje një karrocë dore që kishte mbetur që nga ndërtimi i shkollës, e mbushën me baltë, e bënë si vatër dhe atje ndiznin zjarr e ngroheshin. Në këto çaste unë mundohesha t’i kënaqja, bisedoja me ta, u jepja zemër, bënim shakara, megjithëse e ndjeja në shpirt vuajtjen e sakrificën e tyre për të mësuar, sepse edhe unë me shumë sakrifica e kisha mbaruar shkollën.

Në kohën e lirë, mbas dite dhe të dielat, takoheshim edhe me intelektualë të tjerë që kishte në Kuç. Midis tyre, veç farmacistit Sherif Dusha, të cilin e kam pas gjithë jetën shok të mirë e me të piqeshim po thuaj çdo ditë, takohesha edhe me Safet Gjonin, doktor Canin, Androkliun, mjekun stomatolog, tek i cili rregullova edhe dhëmbët, e të tjerë.

Për mua ishte gjithashtu fat i madh që në Kuç punonin edhe shumë bashkëfshatarë të mi nga Fterra, me të cilët kam mbajtur vazhdimisht lidhje të pandërprera, si Qazim Gjoni, Avni Shkurti, Nexhip Dauti, Selim Avreci, Bajram Sadikaj, Rahmi Brinja, Mehmet Kofina, etj.

Me kuçjotët kam kaluar shumë mirë, e kam ndjerë veten ngrohtë e të respektuar prej tyre. Të them të drejtën, nuk e mendoja se do të kaloja kështu, mbasi unë në Kuç kisha shkuar shumë pak herë, sepse kam punuar kryesisht në Sarandë. Por atje gjeta miq, burra të vërtetë, ashtu siç njihen kuçjotët. Shumë shoqëri kam pas me Malo Arifin, Xhevit Çufen, Malo Asllanin, Hetem Nanin, Hetem Lifton, Polo Tahirin, e shumë të tjerë. Nëpër kafene unë nuk e kam kaluar kurrë kohën e lirë, por kuçjotët, me atë bujarinë dhe këmbënguljen e tyre karakteristike më kanë kthyer disa herë edhe në kafe. Gjatë kohës që isha në Kuç, u bënë edhe shumë dasma dhe unë kam qenë i ftuar po thuaj se në të gjitha. Por, të them të drejtën, disave u kam bërë bisht, se nuk kam qenë në gjendje të përballoja trapezat e tyre me dolli të rënda, bile edhe në Fterrë unë nuk kam pirë dolli në dasma e gëzime.

Me gjithë vështirësitë e mëdha të bazës materiale e të problemeve që kishin vet nxënësit dhe familjet e tyre, viti shkollor 1948-1949 u mbyll me rezultate të mira, të cilat u vlerësuan nga seksioni i arsimit në Vlorë. Ceremonia që bëmë me mbarimin e vitit shkollor, ishte madhështore. Ajo u organizua në një shesh që ishte në krah të djathtë të shkollës. Atje erdhën gjithë autoritetet e vendit, por e rëndësishme ishte që atje erdhën edhe gjithë prindërit e nxënësve. E kam merak që nuk u bë e mundur të merrej ndonjë fotografi, të paktën unë nuk kam ndonjë të tillë.

Ndërkohë që fillova përgatitjet për vitin e ardhshëm shkollor, më vjen një njoftim se duhet të paraqitesha në Sarandë. Pra, Ministria e Arsimit më kishte transferuar përsëri në Sarandë, drejtor në shkollën unike. Sigurisht që e prita mirë, se u ktheva në vendin ku kisha punuar mbi 15 vjet. Por do të desha të qëndroja të paktën edhe një vit në Kuç për të nxjerrë nxënësit e parë të shkollës unike.