Vitet në Delvinë

Në fillimet e viteve ’50  u transferova në Delvinë, me detyrë drejtor në shkollën shtatëvjeçare “10 Korriku”.

Sarandën e lashë me dhimbje, se aty punova një kohë të gjatë, para e pas Çlirimit. Isha mësuar në atë mjedis, i njihja prindërit e nxënësit, e kisha ngritur e rihapur vetë e me mundim shkollën pas çlirimit , u mësova me kolektivin pedagogjik. Po detyra më kërkonte në Devinë. Transferimin e kishin vendosur organet më të larta dhe kjo ishte e mjaftueshme që të mos ankoheshe , pale të mos pranoje të shkoje në detyrë!

Kishte dhe një arsye, ose shkak, pse më transferuan në Devinë. Më thirrën e më thanë se për ty kemi nevojë, se Delvina ishte rreth, ndërsa Saranda në varësi të saj. Dhe me të vërtetë, Delvina  në atë kohë kishte më shumë gjallëri, aty ishte qendra e rrethit, Komiteti Ekzekutiv e Komiteti i Partisë, aty qenë gjithë institucionet: gjykata, prokuroria, dega e brendshme dhe ajo ushtarake, spitali, banka, etj.

Në atë kohë Delvina ishte dhe një qendër e rëndësishme prodhuese. Aty qenë ngritur disa nga ndërmarrjet më të mëdha  të rrethit,  si ajo e artizanatit, ku punonin qindra artizanë si rrobaqepës, këpucarë, kovaçë, teneqepunues, samarxhi, etj.; ishte  ndërmarrja e marangozëve, thertorja e vetme në rrethet e jugut, që furnizonte me prodhime mishi deri dhe Tiranën, fabrika e vajit, ndërmarrjet tregtare të shitblerjes e prodhuese me një aktivitet të gjerë në qytet e në fshat etj. Pra, Delvina qe edhe qendra e institucioneve shtetërore, edhe qendër e institucioneve arsimore e kulturore, por mbi të gjitha një qendër me veprimtari të gjerë prodhuese. Kjo ndikonte që ajo të  qe më e populluar se Saranda dhe rrjedhimisht kishte më shumë nxënës, si në shkollën e ditës, por sidomos në shkollat e mbrëmjes, që ne u thoshim “shkolla e natës”.

Qyteti kishte dy shkolla shtatëvjeçare, “10 Korrikun” dhe “Lefter Talon”. Në këtë të dytën vinin kryesisht nxënës të minoritetit grek nga fshatrat për rreth Delvinës, si Kakodhiqi, Lefterhori, Brailati, Sirakati, Kostari etj., por dhe nga lagja “Llakë” e Delvinës, ku banonin disa familje minoritare. Kjo quhej  shkollë e minoritetit grek. Shumica e nxënësve që vinin nga fshatrat shkollën fillore e bënin në gjuhën greke. Në shtatëvjeçare të gjitha mësimet zhvilloheshin në gjuhën shqipe, ndërsa gjuha greke mësohej me orë më vete me program të veçantë. Po këtë shkollë e vijonin edhe nxënës shqipfolës, nga ato familje që qenë më pranë shkollës.

Qyteti i Delvinës ishte një qytet me tradita të vjetra, si në fushën e historisë e të patriotizmit, ashtu dhe në atë të arsimit e të kulturës.

Kjo histori e këto tradita më mbushnin me besim, por dhe më detyronin që t’i kushtoja vëmendje të veçantë drejtimit të shkollës, përgatitjes sa më të mirë të brezit të ri delvinjot, zhvillimit me nxënësit e mësuesit të veprimtarive kulturore e sportive, që ishin në gen të banorëve vendës, edukimin e fëmijëve me trashëgiminë më të mirë të brezave, me virtytet  e vyera të paraardhësve të tyre, kuptohet, të bashkërenduara me detyrat që shtronte regjimi i ri socialist i kohës.

Shpresoj se në bashkëveprim me mësuesit e nxënësit, me një punë të përkushtuar e me pikësynime të qarta, me ndihmën e prindërve dhe me mbështetjen e organeve e organizmave shtetërore e shoqërore, ia kemi arritur qëllimit.

Shkolla shtatëvjeçare “10 Korriku”  u ndërtua e re në një bahçe në lagjen Papuçi. Po këtë emër mbajti më vonë edhe shkolla 11-vjeçare, e cila u vendos aty ku është edhe sot, në krahë të ish-fushës së futbollit. Shtatëvjeçarja, si shkollë më vete, u emërtua “1 Maji”, emërtim që e mban edhe sot që po shkruaj këto radhë. Ndërtesa ishte me dy kate, me shumë dhoma mësimi e kabinete për lëndë të ndryshme, me mjediset e nevojshme për zhvillimin normal të mësimit dhe të edukimit. Nga përpara ndodhej një oborr shumë i gjerë, por i pa sistemuar mirë. Aty jo vetëm mblidheshin e rreshtoheshin nxënësit, por zhvillohej dhe ora e fizkulturës dhe lodra në një kënd të thjeshtë sportiv, të ndërtuar me forcat e veta. Në krah të djathtë të portës hyrëse gjendej dhe një lulishte e vogël. Pas shkollës ishte një kopsht mësimor, që shërbente për punët praktike bujqësore.

Edhe në Delvinë u ambientova shpejt. Kjo ndodhi se dhe aty gjeta mësues të vjetër e me përvojë, por gjatë viteve erdhën dhe mësues të rinj që sapo kishin mbaruar shkollat e mesme e të larta dhe punonin me ndërgjegje e nivel shkencor e metodik për mbarëvajtjen e mësimit dhe të edukimit. Me disa prej tyre njihesha prej kohësh. Me Xhelal Berberin, që më vonë mori titullin “Mësues i Popullit”, kishim miqësi të hershme, sepse punuam bashkërisht një kohë të gjatë në Sarandë, si në shkollë, dhe në Konviktin “Çamëria”. Po kisha njohje edhe me Ron Bogdon, Niko Isarin, Teli Llucin, Spiro Mëhillin, Ilia Papapanon, Piro Stefanidhin, Odise Thomarin, Leonidha Licën, Llambi Partalin, Dhimitër Çelemengon e shumë të tjerë. Krahë m’u bënë dhe mësuesit e rinj, si Muharrem Ymeri ( që u nda nga jeta aksidentalisht e para kohe), Kristo Miha, Jasin Berberi e shumë e shumë mësuese e mësues të tjerë  në shtatëvjeçare e të mesme,  që shquheshin për nivel të mirë të punës me nxënësit dhe për rezultate të larta.      

Marrëdhënie e bashkëpunim korrekt kemi pasur edhe me shkollën tjetër të qytetit, atë “Lefter Talo”. Me drejtorin e saj, Petrit Demi, shkonim mirë dhe shkëmbenim vazhdimisht mendime për mbarëvajtjen e punës. Kjo edhe për arsyen se unë njihja disa nga fisi i tij,  një fis i nderuar dhe patriot jo vetëm në Çamëri, por edhe më gjerë. Me disa kishim punuar edhe në arsim.

Në vitet ’50  nga qeveria u morën masa të shumta që shkolla shtatëvjeçare, si shkolla më masive, të forcohej e të konsolidohej. Tashmë programet e tekstet e reja, në tërësi, ishin hartuar. Me një dekret të posaçëm të  Kuvendit Popullor të vitit 1952, arsimi shtatëvjeçar u bë i detyruar dhe falas. Ky ishte në vazhdim të dekretit të vitit  1946, kur u shpall arsimi fillor i detyruar, duke filluar që nga mosha 7 vjeç.

Forcimi i shkollës shtatëvjeçare dhe  detyrimi për ta mbaruar atë, kërkonte një punë të madhe pedagogjike, organizative e shoqërore për të realizuar synimet e afërta dhe të largëta në mësimin dhe edukimin e nxënësve.

Në këtë kohë, të mbështetur nga kolektivi pedagogjik, nga komiteti i prindërve, por dhe nga organizatat shoqërore e organet e pushtetit të qytetit, u bë një fushatë e madhe bindëse e sqaruese që asnjë nxënës të mos mbetej pa regjistruar në shkollë. Kjo, sepse kishte ende prindër në qytet, por dhe në fshatrat e afërt, brenda rrezes së detyrimit shkollor, që  i mbanin fëmijët në shtëpi dhe i përdornin për punë të ndryshme. Në tërësi, u arrit që detyrimi shkollor në shkollat e Delvinës të atyre viteve të realizohej me sukses, me përjashtime të rralla, për të cilat u morën masa administrative sipas ligjit.

Një kujdes i veçantë në Delvinë iu kushtua shkollave pa shkëputje nga puna për nëpunësit, punëtorët dhe ushtarakët që nuk e kishin mbaruar arsimin shtatëvjeçar, por edhe atë të mesëm, më vonë, pas vitit 1957, kur filloi jetën shkolla njëmbëdhjetëvjeçare.

Po japim të përmbledhur një raport që i dërgohet seksionit të arsimit në Sarandë, (nga viti 1957 rrethi u transferua nga Delvina në Sarandë), për vitin shkollor 1960-1961 për përfundimet vjetore të arsimit pa shkëputje nga puna. Raporti është i shkruar me dorën time, në atë kohë zëvendësdrejtor i shkollës 11-vjeçare “10 Korriku”.

Republika Popullore e Shqipërisë

Shkolla 11-vjeçare “10 Korriku”

Nr.2/8

                                 Komitetetit Ekz.K.P të Rrethit

                           ( Seksionit të Arsimit dhe Kulturës)

                                                        Sarandë                                                 

Raport mbi gjendjen e shkollës së mbrëmjes për vitin shkollor 1960 -1961.   

“Mësimet filluan më 12.9.60 dhe mbaruan më 2.6.61, me përjashtim të klasës së katërt e të shtatë, që mbaruan më vonë, mbasi kishin provimet e lirimit së bashku me klasat e shkollës së ditës.

Në fillim të vitit shkollor kishim të regjistruar 257 nxënës, kurse në mbarim të vitit mbetën 160, kështu që janë larguar 97 nxënës...Largimi është bërë për shkaqe transferimi, marrë në shërbimin ushtarak, dërguar në kurse, kthim  me korrespondencë, shkurtime nga puna  etj.

Nga 160 nxënës që kanë vijuar rregullisht mësimet,  kalojnë 68, mbeten në klasë 57  dhe të paklasifikuar për mungesa të shumta 35. 

Nga këto përfundime, shihet se rezultatet nuk janë të kënaqshme, në të gjitha klasat, por sidomos në klasat e katërta dhe të  shtata, që i kanë dhënë provimet bashkë me nxënësit e ditës. Kalueshmëria është rreth 54 për qind mbi të klasifikuarit dhe rreth 42 për qind mbi të regjistruarit në fillim të vitit shkollor. Por edhe cilësia është e dobët, mbasi shumica e notave janë tresha...”

Mbasi në raport radhiten shkaqet e përparimit jo të mirë, si nga mungesat e shumta, nga mos interesimi i qendrave të punës, nga përgatitja e dobët e nxënëse, nga ndihma e pamjaftueshme e diferencuar e mësuesve,  etj., më në fund theksohet se “...qendrat e punës dhe organizatat bazë të partisë nuk e kanë vlerësuar sa duhet shkollën e mbrëmjes, krahas me punët e tjera...”. 

Si përfundim, për këtë çështje dua të theksoj se pavarësisht të metave e dobësive të shkollës së mbrëmjes, ajo për kohën luajti një rol të veçantë dhe të rëndësishëm në arsimimin  e dhjetëra e qindra punonjësve delvinjotë, që në të kaluarën nuk i kishin pasur mundësitë e shkollimit. Ulja në bankat e shkollës pas një pune të lodhshme, zhvillimi i mësimit nga mësues të kualifikuar, kryerja e detyrave, zhvillimi i provimeve me rregulla dhe komisione serioze, ka ndikuar që nxënësit e rritur të shkollave të mbrëmjes të merrnin disa nga njohuritë më të domosdoshme  shkencore të lëndëve mësimore, që ndikuan në arsimimin e tyre, në kulturën e tyre, në rritjen e vetëdijes për dobinë e të mësuarit gjithë jetën. 

Vitet e punës në Delvinë kanë lënë gjurmë në jetën time edhe për një arsye tjetër. Në këtë qytet, ku jetoi familja jonë për disa vjet, u bënë martesat e të dy djemve të mi, Bardhylit e Agronit. Bardhyli u martua ne vitin 1953 me një vajzë nga fisi i Hadajve, me rrënjë dhe e nderuar në Delvinë, në shtëpinë e të cilëve ne u strehuam familjarisht që në ditët e para të punës sime në këtë qytet. Agroni u martua në fund të vitit 1958 me një vajzë nga fisi i Idrizajve, me origjinë nga Kuçi e banues në Sarandë, e njohur dhe e nderuar për traditat luftarake e patriotike në gjithë Labërinë. Këto martesa kanë qenë të mbara dhe unë sot, në moshë të thyer, ndjehem i lumtur që gëzoj frytet e tyre dhe, mbi të gjitha, për pesë nipërit e mbesat që më kanë dhuruar e deri te stërnipërit e stërmbesat. 

Nga sa kujtova e shkrova shkurt, shpresoj se do të krijohet bindja e lexuesit se edhe Delvina më është bërë si vendi im, një qytet i dashur për mua, me njerëz mikpritës e bujarë, me miqësira të lidhura për jetë. Në Delvinë, si të thuash, kalova ndër vitet e fundit të jetës sime në arsim, deri në mesin e  viteteve ’60 kur dola në pension. Po nuk i harroj kurrë ata dhjetëra arsimtarë me të cilët punova vite të tërë, nuk i harroj ata qindra e mijëra nxënës që kaluan nga bankat e shkollës, me të cilët ndava sukseset e vështirësitë, gëzimet e hallet njerëzore. Nuk i harroj, por dhe nuk më kanë harruar, sepse janë të shumtë ata që më kanë takuar e më kanë  ngazëllyer me fjalën e përqafimin e tyre të ngrohtë, janë të shumtë dhe ata që më shkruajnë dhe u shkruaj, që më urojnë dhe i uroj me raste festash e përvjetorësh.

Në lulishten e shkollës, viti 1957, Lame Xhama me Dhimitër Çelemengon, Diana Mihën, Aleksandra Zahon, Teli Llucin, Kristo Vidhurin e Kristo Mihën

Klasa VI-B e shkollës ”10 Korriku”